Uşaqlıq boynu xərçəngi
? Uşaqlıq boynu xərçəngi nədir?
Uşaqlıq boynu xərçəngi — uşaqlığın aşağı hissəsində, yəni serviks adlanan hissədəki hüceyrələrin bədxassəli dəyişməsidir.
Bu dəyişikliklər çox vaxt illərlə yavaş-yavaş inkişaf edir, yəni erkən mərhələdə aşkar edilərsə, tam müalicə mümkündür.
? Əsas səbəb: HPV virusu
Bu xərçəngin əsas səbəbi — İnsan Papilloma Virusudur (HPV).
HPV çox yayılmış virusdur, cinsi yolla keçir və adətən orqanizmdən özü-özünə təmizlənir.
Lakin bəzi tipləri (xüsusilə HPV 16 və 18) uzun müddət qalarsa, xərçəngə səbəb ola bilər.
⚠️ Risk faktorları
-
Erkən yaşda cinsi əlaqə və çoxsaylı partnyorlar
-
HPV infeksiyası (xüsusilə qorunmasız əlaqə nəticəsində)
-
Siqaret çəkmək
-
İmmunitetin zəifləməsi
-
Uzun müddətli hormonal kontraseptivlərin istifadəsi
-
Qadın gigiyenasına və müntəzəm ginekoloji baxışlara laqeyd yanaşma
? Əlamətləri
Erkən mərhələdə heç bir simptom verməyə bilər.
Daha irəliləmiş mərhələlərdə aşağıdakı əlamətlər görülə bilər:
-
Cinsi əlaqə zamanı və ya sonra qan gəlməsi
-
Menstruasiya arası qeyri-adi qanaxmalar
-
Pis qoxulu axıntı
-
Qarnın aşağı hissəsində və ya beldə ağrılar
-
İdrar və ya nəcis zamanı ağrı və qan (gec mərhələdə)
➡️ Bu simptomlar varsa, ginekoloqa təcili müraciət edin.
? Erkən aşkarlama (skrininq)
Uşaqlıq boynu xərçəngi erkən aşkarlananda 100% sağalır.
? Tövsiyə olunan müayinələr:
| Müayinə növü | Nə vaxt və kimlər üçün |
|---|---|
| Pap-smear testi (PAP testi) | 25 yaşdan başlayaraq hər 3 ildən bir |
| HPV testi | 30 yaşdan sonra PAP testlə birlikdə hər 5 ildən bir |
| Kolposkopiya | Şübhəli nəticələr olduqda həkim tərəfindən aparılır |
➡️ Bu testlər ağrısız, sadə və ucuz müayinələrdir — amma həyat qurtarır.
? HPV peyvəndi – ən güclü qorunma üsulu
-
HPV peyvəndi uşaqlıq boynu xərçənginin qarşısını təxminən 90% hallarda alır.
-
Qızlara və oğlanlara 9–26 yaş arasında tövsiyə olunur (ideal yaş: 11–12).
-
26 yaşdan yuxarı qadınlar da, əgər əvvəllər peyvənd olunmayıblarsa, həkimlə məsləhətləşərək vurdura bilərlər.
? Müalicə üsulları
Müalicə xərçəngin mərhələsindən asılı olaraq dəyişir:
-
Erkən mərhələdə:
-
Sadə əməliyyatla anormal hüceyrələr və ya uşaqlığın bir hissəsi çıxarılır.
-
Bəzən konizasiya və ya LEEP proseduru kifayət edir (uşaqlıq qalır, qadın ana ola bilər).
-
-
Orta və gec mərhələlərdə:
-
Cərrahiyyə + kimyaterapiya + radioterapiya kombinasiyası.
-
Bəzi hallarda uşaqlığın tam çıxarılması (histerektomiya) lazım ola bilər.
-
? Sağalma ehtimalı
| Mərhələ | Sağ qalma faizi |
|---|---|
| I mərhələ | 90–95% |
| II mərhələ | 70–80% |
| III mərhələ | 40–50% |
| IV mərhələ | 15–25% |
? Qarşısını almaq üçün
✅ HPV peyvəndi
✅ Cinsi əlaqə zamanı qorunma
✅ Hər 3–5 ildən bir PAP və HPV testi
✅ Siqareti tərgitmək
✅ Sağlam qidalanma və immuniteti gücləndirmək
